CIEPŁY, zdrowy dom

O smogu – zanieczyszczeniach unoszących się w powietrzu – słyszeliśmy chyba wszyscy, a jego szkodliwe działanie odczuwamy na własnej skórze. Głównym źródłem smogu jest tzw. niska emisja, czyli zanieczyszczenia, które pojawiają się na małych wysokościach. Sposobem zapobiegania temu zjawisku jest ograniczenie emisji  substancji powstających między innymi w wyniku stosowania przestarzałych systemów grzewczych w naszych domach. Ich wymiana powinna być jednak elementem kompleksowej termomodernizacji budynków. SZKODLIWE OGRZEWANIE Pierwszoplanową, niechlubną przyczyną niskiej emisji jest nieefektywne spalanie paliw w domowych kotłach. Właściciele domów jednorodzinnych, uciekając przed wysokimi kosztami ogrzewania, często wybierają tanie rodzaje paliw – chociaż niejednokrotnie to, co jest spalane w starych kotłach, trudno nazwać paliwem. Niestety, ich spalanie powoduje emisje bardzo niebezpiecznych dla zdrowia ludzi substancji, które tworzą smog. Również niska jakość węgla – np. węgiel zanieczyszczony odpadami kopalnianymi i mułem węglowym – w dużym stopniu zanieczyszcza powietrze. Jak wynika z raportu NIK, około 90% zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM10  (to mieszanina stałych i ciekłych cząstek o średnicy mniejszej od 10 µm) i  PM2,5 (mniejszych od 2,5 µm) jest powodowane przez indywidualne ogrzewanie budynków. Natomiast, wbrew powszechnym wyobrażeniom ruch uliczny i przemysłowy w bardzo małym stopniu przyczyniają się do emisji szkodliwych substancji. NIEZBĘDNA „GŁĘBOKA” TERMOMODERNIZACJA Dotychczasowe zalecenia zmierzające do poprawy jakości powietrza skupiały się na wymianie kotłów grzewczych i stosowania wyższej jakości paliw. Oczywiście, jest to jak najbardziej słuszne. Jednak po jego wymianie nagle wzrosły koszty ogrzewania domu. Wynika to z technologii działania nowych urządzeń grzewczych oraz zastosowania wysokiej jakości drogich paliw. Po pewnym czasie zorientowano się, że sama wymiana kotła to rozwiązanie niewystarczające – niedocieplone ściany i  inne przegrody zewnętrzne, stare okna nadal powodują duże straty ciepła. Z  czasem dostrzeżono również, obok smogu, inny ważny problem społeczny, tzw. ubóstwo energetyczne – wielu polskich rodzin zwyczajnie nie stać na pokrycie kosztów ogrzewania, szczególnie z  użyciem nowoczesnego systemu grzewczego, który przy niedocieplonych przegrodach zewnętrznych jest droższy. Rozwiązaniem jest tzw. „głęboka” termomodernizacja domu. Skutecznie przeprowadzona ograniczy smog i zapobiegnie kosztom ogrzewania, nawet przy przejściu na droższe, mało emisyjne rodzaje paliw, np. wysokiej jakości węgiel kamienny czy gaz ziemny. WŁAŚCIWA KOLEJNOŚĆ PRAC Termomodernizacja domu jednorodzinnego powinna składać się z  kilku etapów. Pierwszym z nich jest ocieplenie budynku – zawsze należy zacząć właśnie od wykonania warstw izolacyjnych, a dopiero potem dostosowywać nowe technologie grzewcze. Dobrze ocieplone przegrody zapobiegają stratom ciepła, a to przekłada się na mniejszą moc grzewczą kotła czy innych tego typu rozwiązań. Zaczynamy więc od wymiany okien, ocieplenia ścian zewnętrznych, dachu (lub stropodachu), podłogi, stropu nad nieogrzewaną piwnicą. Pamiętajmy, żeby stolarkę okienną wymienić przed ociepleniem ścian zewnętrznych. Dzięki temu nie uszkodzimy nowej warstwy termoizolacji podczas demontażu starych okien i montażu nowych. Gdy ucieczka ciepła z domu została ograniczona przez odpowiednie docieplnie przegród, przychodzi kolej na modernizację systemu grzewczego. Polega ona najczęściej na zastąpieniu wyeksploatowanego starego kotła nowoczesnym lub wyposażenie istniejącego kotła w urządzenia do automatycznej regulacji, które znacznie zwiększają jego sprawność eksploatacyjną. Podczas modernizacji możemy również na potrzeby grzewcze wykorzystać odnawialne źródła energii, np. pompę ciepła, kolektory słoneczne czy kocioł na biomasę. Pompy ciepła służą zarówno do ogrzewania wnętrz domu, jak i wody użytkowej czystą i przede wszystkim darmową energią gruntu, wody lub powietrza, zastępując lub znacznie odciążając pracę urządzenia grzewczego zasilanego tradycyjnym paliwem. Kolektory słoneczne umożliwiają ogrzewanie wody użytkowej energią promieniowania słonecznego, a kotły na biomasę pozwalają zmniejszyć emisję CO2 do atmosfery i obniżyć koszty ogrzewania, dzięki spalaniu łatwo dostępnej na terenach wiejskich oraz stosunkowo niedrogiej biomasy. PROGRAMY RZĄDOWE Od 25 do 30 mld zł w ciągu 9 lat zamierza przeznaczyć rząd na termomodernizację. Jako pierwszy, wiosną ruszył rządowy program „Smog Stop”, który objął najuboższe gospodarstwa domowe w najbardziej zanieczyszczonych miastach w Polsce. Koszt realizacji programu dla 22 miast z 33 z listy Światowej Organizacji Zdrowia to około 750 mln zł. Od sierpnia trwa nabór wniosków w  programie„Czyste powietrze”. Przewiduje on, w przypadku istniejących domów jednorodzinnych finansowanie wymiany źródeł ciepła starej generacji opalanych węglem na węzły cieplne, kotły na paliwo stałe (węgiel lub biomasa), systemy ogrzewania elektrycznego, kotły gazowe kondensacyjne bądź pompy ciepła. Aby poprawić efektywność energetyczną budynków, przewidziane jest dofinansowanie na termoizolację budynków jednorodzinnych. Zakres przedsięwzięcia może również obejmować zastosowanie odnawialnych źródeł energii cieplnej oraz elektrycznej, tj. kolektorów słonecznych i mikroinstalacji fotowoltaicznych. Natomiast osoby, które dopiero budują domy, mogą liczyć na dofinansowanie zakupu i montażu węzłów cieplnych, kotłów na paliwo stałe, systemów ogrzewania elektrycznego, kotłów gazowych kondensacyjnych czy pomp ciepła. Program „Czyste powietrze” będzie realizowany w latach 2018-2029, przy czym podpisywanie umów będzie możliwe do końca 2028 r. Wysokość przyznanej dotacji będzie jednak zależała od dochodu przypadającego na jedną osobę w gospodarstwie domowym. Osoby zainteresowane mogą liczyć na pokrycie od ok. 30 do 90% kosztów kwalifikowanych inwestycji, których minimalna wartość wynosi 7  tys. zł. Pozostały koszt inwestycji będzie można sfinansować w ramach pożyczki lub ze środków własnych. Osoby, które skorzystają z pożyczki, mogą liczyć na preferencyjne warunki. Beneficjentami programu mogą być osoby fizyczne posiadające prawo własności lub będące współwłaścicielami budynku. Aby ułatwić mieszkańcom dostęp do programu oraz poszerzyć ich wiedzę na jego temat, resort przygotował szkolenia dotyczące „Czystego powietrza”, które będą prowadzone w  gminach. Dodatkowo Bank Ochrony Środowiska uruchomił specjalną EKOlinię, gdzie można uzyskać informacje na temat warunków i możliwości skorzystania z programu oraz pożyczki. Osoby zainteresowane dofinansowaniem w ramach programu „Czyste powietrze” mogą składać wnioski od 1 sierpnia br. w Wojewódzkich Funduszach Ochrony Środowiska oraz Banku Ochrony Środowiska. Informacja o naborze wraz ze wzorami wniosków dostępna jest na stronie NFOŚiGW. ZALETY TERMOMODERNIZACJI Oprócz zmniejszania zapotrzebowania na energię do ogrzewania (co wpłynie pozytywnie na nasz budżet domowy), kompleksowa termomodernizacja domostw o 2/3 zmniejszyłaby ilość generowanych przez nie szkodliwych substancji. Oznacza to poprawę warunków zdrowotnych całego społeczeństwa, a przede wszystkim osób najbardziej narażonych na zanieczyszczenia powietrza, czyli dzieci i kobiet w ciąży. To także dobra okazja do przeprowadzenia dodatkowych prac remontowych domu, jak naprawa pokrycia dachu, remont piwnicy, adaptacja poddasza czy odnowienie elewacji. Termomodernizacja poprawia mikroklimat domu – ocieplenie przegród zewnętrznych zapewni wysoki komfort cieplny zimą i przyjemny chłód podczas letnich upałów. Przy zastosowaniu odpowiednich materiałów wzrasta również izolacyjność akustyczna przegród i bezpieczeństwo pożarowe. Wymiana kotła poprawi też komfort codziennego życia – według ustawy wszystkie nowe kotły na paliwa stałe będą musiały mieć m.in. funkcję automatycznego podawania paliwa. Zdj 4. Uchwała antysmogowa